เอ็ดเวิร์ด โจเซฟ สโนว์เดน (อังกฤษ: Edward Joseph Snowden) เป็นอดีตนักวิเคราะห์ข่าวกรอง[1]ชาวอเมริกัน ผู้ปล่อยข่าวรายละเอียดของโครงการการสอดส่องดูแลมวลชนลับสุดยอดของรัฐบาลสหรัฐและอังกฤษหลายโครงการแก่สื่อ[2][3] สโนว์เดนเป็นอดีตนักเทคนิคของสำนักงานความมั่นคงแห่งชาติ (NSA) ของสหรัฐ และอดีตลูกจ้างของสำนักข่าวกรองกลาง (CIA)สโนว์เดนปล่อยสารสนเทศดังกล่าวแก่หนังสือพิมพ์ เดอะการ์เดียน ของอังกฤษเป็นหลัก ในฤดูใบไม้ผลิปี 2556 ขณะรับจ้างเป็น "นักวิเคราะห์โครงสร้างพื้นฐาน" ของผู้รับจ้างเอ็นเอสเอ เดอะการ์เดียนตีพิมพ์ชุดการเปิดโปงในเดือนมิถุนายนและกรกฎาคม ปีเดียวกัน และเปิดเผยโครงการต่าง ๆ เช่น การดักเมทาดาทา (metadata) โทรศัพท์ของสหรัฐและยุโรป และโครงการสอดส่องดูแลอินเทอร์เน็ต อย่าง ปริซึม ฯลฯ กล่าวกันว่าการเปิดเผยความจริงของสโนว์เดนจัดเป็นการฝ่าฝืนความมั่นคงของสำนักงานความมั่นคงแห่งชาติครั้งสำคัญที่สุดครั้งหนึ่งในประวัติศาสตร์สหรัฐ[4][5]สโนว์เดนสามารถหลบหนีออกจากฮาวายได้ก่อนที่จะถูกทางการสหรัฐจับกุม เขาบินไปยังฮ่องกงคนเดียว เมื่อ 20 พฤษภาคม 2556 สโนว์เดนมีแผนจะเดินทางต่อไปยังเอกวาดอร์ ที่พร้อมให้สิทธิ์ลี้ภัยแก่เขา ในขณะที่รัฐบาลสหรัฐยื่นคำขอส่งผู้ร้ายข้ามแดนแก่ฮ่องกง ต่อมาการข่าวพบว่าเขาได้เดินทางไปรัสเซียแล้วเมื่อวันที่ 23 มิถุนายน 2556 ข่าวนี้สร้างความไม่พอใจให้รัฐบาลสหรัฐมากที่ฮ่องกงเพิกเฉยต่อคำขอของสหรัฐ และปล่อยสโนว์เดนเดินทางไปยังรัสเซีย ในวันเดียวกันที่สโนว์เดนไปถึงรัสเซีย พบว่าก่อนเที่ยวบินของสโนว์เดนจะออกจากฮ่องกง สหรัฐได้ยกเลิกหนังสือเดินทางของเขา[6]ในวันที่ 23 มิถุนายน 2556 สโนว์เดนเดินทางถึงท่าอากาศยานนานาชาติเชเรเมเตียโวในกรุงมอสโก เพื่อที่จะทำการลี้ภัยต่อไปยังเอกวาดอร์ผ่านทางประเทศคิวบา อย่างไรก็ตาม เขากลับไม่ได้ขึ้นเครื่องบินที่จะไปยังคิวบา เนื่องจากหนังสือเดินทางเขาถูกระงับแล้ว เขากล่าวว่ารัฐบาลสหรัฐต้องการให้เขาติดอยู่ในรัสเซีย ในระหว่างนี้ สโนว์เดนต้องใช้ชีวิตอยู่ในพื้นที่รอเปลี่ยนเครื่อง ของสนามบินเชเรเมเตียโวในมอสโก ด้วยหนังสือเดินทางถูกระงับ และการเดินทางไปยังประเทศอื่นก็ยากลำบาก เนื่องจากสหรัฐกดดันหลายประเทศห้ามสโนว์เดนบินผ่านน่านฟ้า ขณะที่หลายประเทศที่ไม่ลงรอยกับสหรัฐกำลังพิจารณาในการให้สิทธิลี้ภัยทางการเมืองแก่สโนว์เดน และในวันที่ 1 กรกฎาคม 2556[7] เขามีถ้อยความว่า แม้ว่าผมจะยังไม่มีความผิดใดๆ แต่รัฐบาลสหรัฐก็ได้เพิกถอนหนังสือเดินทางของผมเอาฝ่ายเดียว และปล่อยผมให้เป็นคนไร้รัฐ ถึงแม้ไม่มีคำสั่งศาลแต่ฝ่ายบริหารก็พยายามหยุดยั้งผมจากการใช้สิทธิขั้นพื้นฐานที่ถูกต้อง สิทธิที่เป็นของทุกคน สิทธิที่จะแสวงหาที่ลี้ภัย[8]รัฐบาลรัสเซียได้ให้สิทธิการลี้ภัยทางการเมืองแก่สโนว์เดน โดยในระหว่างการลี้ภัยนี้ สโนว์เดนได้เปิดเผยข้อมูลออกมาเป็นระยะ ๆ ซึ่งแต่ละข้อมูลกระทบต่อความสัมพันธ์ของสหรัฐกับชาติอื่น ๆ รวมไปถึงภาพลักษณ์ของรัฐบาลสหรัฐ ในปี 2014 เขาได้ให้สัมภาษณ์ต่อนิตยสาร The Nation ความว่าคนส่วนมากไม่เชื่อว่าผมไม่เคยต้องการไปจบที่รัสเซีย...พวกเขา(รัฐบาลสหรัฐ) รอจนกระทั่งผมบินออกจากฮ่องกงแล้วจึงระงับหนังสือเดินทางผม เพื่อต้องการให้ผมไปติดอยู่ในรัสเซีย...ถ้าพวกเขาต้องการตัวผมจริง เขาควรปล่อยให้ผมไปถึงละตินอเมริกา เพราะว่าซีไอเอสามารถจัดการผมที่นั่นโดยปราศจากความรับผิดได้ แต่เขากลับไม่ต้องการแบบนั้น เขาต้องการให้ผมติดอยู่ในรัสเซีย[9]